Saturday, November 9, 2013
Friday, November 8, 2013
ليجينڊ امر جليل کي اٿي بيهي سلام پيش ڪرڻ جو ڏينهن – امر جليل کي جنم ڏينهن جون واڌايون
سنڌ جا ڪجهه اهڙا ڪردار به آهن جن تي جڏهن مان لکڻ جو سوچيندو آهيان تڏهن مونکي ڀٽائي جي هڪڙي
سٽ ذهن تي تري ايندي آهي. ته، ”مون کان مطالعو نا ٿئي، سندسي سُر صفت…“ اهي ڪردار سور اسم جي صفت جهڙا هوندا آهن ۽ اها صفت رڳو سنڌي گرامر جي بنيادي اٺن اکرن مان ئي هڪ ناهي هوندي پر انهن ڪروڙين سالن جي ڀوڳنا واري زهر جي ماريل هوندي آهي. جن دوران انسان ۽ سور جي پاڻ ۾ واقفيت ٿي آهي.
منهنجي لاءِ امر جليل سنڌ جي صديون پراڻن سورن واي قديم اسم جي اهڙي دردناڪ صفت آهي جنهن جي مطالعي ڪرڻ لاءِ هڪ ته ڪو نويڪلو جنم گهرجي ۽ ٻيو ته اهڙي مطالعي ۾ هڪ وڏو خطرو پڻ لڪل آهي جنهن جو سر سورٺ راءِ ڏياچ ۾ ڀٽائي ذڪر ڪيو هو. ”چار تنهنجي چنگ جو عجب آهم ايءُ، هڻين اڀو هٿن سين، جيئرو رکي جيءُ، رات منهنجو ريءُڪاٽيو تو ڪُماچ سين.“سو ڀٽائيءَ چارڻ کي مخاطب ٿي چيو هو ته مونکي حيرت ان ڳالهه جي آهي ته تون سَئُو سِرن کي ڪاٽڻ واري سنگيت به چوائين ٿو ۽ پاڻ کي جيئرو به رکيو اچين. ان جو مونکي عجب آهي. سو امر جليل جهڙي سورائتي اسم جي صفت تي سوچڻ، ويچارڻ کوجنا يا مطالعو ڪرڻ خطري کان خالي ناهي. سنڌ جو اهو درد جيڪو هڪ انتهائي حساس ليکڪ ۽ ڪلاڪار طور امر جليل محسوس ڪري ٿو ان جو ايتريءَ ئي حساسيت سان مطالعو ڪندڙ ڪو ماڻهو ضرور محسوس ڪندو ته هو ڏهه هزار ورهيه چڪايل مڌ اهڙي ڪنهن پيالي ۾ پي رهيو آهي جيڪو مهين جي دڙي جي کوٽائي مان ڳولي لڌو ويو آهي ۽ پوءِ ايڏي پراڻي چڪايل مڌ ۾ هر دور جي نانگن جو جيڪو زهر اوتيل هوندو سو ان ماڻهوءَ کي ڪيترو جيئڻ ڏيندو سو اوهان پاڻ تصور ڪري سگهو ٿا، منهنجي خيال ۾ اهڙي طويل تاريخي درد جي گهايل ڪنهن شخص کي مطالعي جي ڪا مونکي پنهنجن ماڻهن سان ٻيهر جيئرو ڪري نه سگهندي.
سنڌ جا ڪجهه اهڙا ڪردار به آهن جن تي جڏهن مان لکڻ جو سوچيندو آهيان تڏهن مونکي ڀٽائي جي هڪڙي
سٽ ذهن تي تري ايندي آهي. ته، ”مون کان مطالعو نا ٿئي، سندسي سُر صفت…“ اهي ڪردار سور اسم جي صفت جهڙا هوندا آهن ۽ اها صفت رڳو سنڌي گرامر جي بنيادي اٺن اکرن مان ئي هڪ ناهي هوندي پر انهن ڪروڙين سالن جي ڀوڳنا واري زهر جي ماريل هوندي آهي. جن دوران انسان ۽ سور جي پاڻ ۾ واقفيت ٿي آهي.
سنڌ جي تعليمي نظام کي ڪاپي ڪلچر جو ڏنل ”سلو پوائزن“
”بس عادت ٿي وئي آهي“، ”ڪاپيءَ کانسواءِ پاس نٿو ٿي سگهجي“، ”ڪاپيءَ کانسواءِ سٺيون مارڪون نه ملنديون آهن“ ”ريگيولر ڪلاس ئي اٽينڊ نه ڪيا آهن، تڏهن ته ڪاپيءَ جي ضرورت محسوس ٿي آهي“، آسانيءَ سان گائيڊ ۽ 5 سالن جا حل ٿيل پيپر ملي ٿا وڃن، امتحان آرام سان ٿيو وڃي، ڪتاب پڙهي ڇا ڪريون؟.....اها راءِ امتحان ڏيندڙ شاگردن جي آهي. اڄڪلهه تعليم جي تباهي جا گهڻا ڪارڻ ٻڌايا ويندا آهن پر ڏٺو وڃي ته، ظاهر ۾ ڪارڻ الڳ نظر ايندا آهن پر پس پرده خطرناڪ ڪارڻ ٻيا آهن، جن اسان جي تعليمي عمل کي اسرڻ ئي نه ڏنو آهي. ڪڏهن استاد، شاگرد ۽ مائٽ جي ٽڪنڊي کي ڏوهاري قرار ڏنو وڃي ٿو، ته ڪڏهن وري ان ٽڪنڊي کي چوڪنڊي ۾ تبديل ڪري ان ۾ تعليم کاتي کي به شامل ڪيو ويندو آهي. تعليمي عمل جي ڪاميابيءَ جو دارو مدار امتحاني عمل جي ڪاميابيءَ سان لاڳاپيل هجي ٿو. جيئن ئي امتحانن جي موسم شروع ٿيندي آهي ته، ان سان گڏ ڪاپي ڪرڻ جون شڪايتون به زور وٺڻ لڳنديون آهن، ڪاپي ڪرڻ هڪ مڪمل نظام جيان امتحاني عمل ۾ رائج ٿي چڪو آهي. ايترو اسان جو تعليمي عمل منظم نه آهي جيترو هي ڪاپي ڪرڻ جو نظام منظم هجي ٿو، پرائمري کان وٺي سيڪنڊري تائين ۽ سيڪنڊري کان هائير سيڪنڊري تائين، امتحاني طريقيڪار ۾ سالن کان ڪابه تبديلي نه آئي آهي. پرائمري ۽ سيڪنڊري سطح تي پڙهايو ويندڙ نصاب نه اڄ علم جي جديد دور جي مطابق معلومات ڏيندڙ آهي ۽ نه وري امتحاني عمل ۾ شاگرد ڪا دلچسپي وٺن ٿا. امتحاني طريقيڪار اهڙو آهي، جو اهو صرف يادداشت جو امتحان ٿو ثابت ٿئي. شاگردن جي ذهني صلاحيت ۽ قابليت جي پرک نه ٿي ٿئي، سالياني امتحان ۾ نه استادن جي دلچسپي هجي ٿي، نه وري شاگردن جي. اهو عمل صرف ڪلاس جي تبديليءَ تائين محدود ٿي چڪو آهي.
هڪ ڇِرڪائيندڙ حقيقت
مادرِ علمي سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو سال 2014ع جي بيچلرز ڊگري پروگرام لاءِ پري انٽري ٽيسٽ جو انعقاد ڪرايو. جنهن ۾ شاگردن جي ڀيٽ ۾ شاگردياڻين جو تناسب گذريل سال جي ڀيٽ ۾ گهٽ هو، ان جو ڪارڻ ڇا آهي، اهو هر اهلِ علم کي معلوم آهي. سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ ڪيترن ئي سالن کان اهڙا واقعا پيش اچي رهيا آهن، جن يونيورسٽيءَ جي ساکَ کي به متاثر ڪيو آهي، انهن واقعن جي پيشِ نظر به شاگردياڻيون ۽ انهن جا والدين انهن کي داخلا ڏيارڻ کان لنوائين ٿا، ٻيو ته ٺهيو پر پري انٽري ٽيسٽ جي انعقاد واري ڏينهن نئين ايندڙ شاگردن ۽ شاگردياڻين جي آجيان ئي جڏهن گولين جي ٺڪائن سان ڪئي وڃي، ته ظاهر آهي ته ان يونيورسٽيءَ ۾ داخلا لاءِ ڪنهن جي دل چوندي ۽ گولين جي آواز سان پري انٽري ٽيسٽ لاءِ آيل 2 شاگردياڻيون بيهوش ٿي ويون، ان مان اندازو لڳايو ته، ڪو پنهنجي نياڻيءَ کي موت جي منهن ۾ موڪلڻ پسند ڪندو؟ ان کان علاوه روز ڪيترائي اڻوڻندڙ واقعه شاگردياڻين سان پيش اچن ٿا، جنهن جو هو بهادريءَ سان مقابلو ڪن ٿيون، اگر ڪي ويچاريون برداشت نٿيون ڪري سگهن، ته پنهنجي پڙهائي اڌ ۾ ڇڏي هليون وڃن ٿيون. ان لاءِ ضروري آهي ته، سنڌ يونيورسٽيءَ جي ماحول کي بهتر بڻائڻ لاءِ يونيورسٽي انتظاميا کي جوڳا انتظام ڪرڻا پوندا ۽ يونيورسٽيءَ جي ماحول کي پرامن ۽ سازگار بڻائڻو پوندو. مشهور چوڻي به آهي ته، مرد پڙهيو ته فرد پڙهيو ۽ عورت پڙهي ته سڄو گهر پڙهيو.
صحت لاءِ هاڃيڪار قرار ڏنل چانورن جو هاءِ برڊ ٻج
صحت لاءِ هاڃيڪار قرار ڏنل چانورن جو هاءِ برڊ ٻج
هاءِ برڊ Hybrid جي معنيٰ آهي مخلوط نسل يا ٻن جزن جو ميلاپ ڪري غير فطري نسل تيار ڪرڻ. هن وقت ڏکڻ سنڌ ۾ 90 سيڪڙو ۽ اُتر سنڌ ۽ بلوچستان ۾ تقريبن 60 سيڪڙو ايراضيءَ تي هاءِ برڊ چانور پوکجي رهيا آهن ۽ هر سال هن قسم جي چانورن جي پوکيءَ ۾ اضافو اچي رهيو آهي، هاءِ برڊ ٻِج، جنهن کي عام آبادگار چائنا جو ٻِج چون ٿا، اهو ٻج صرف هڪ دفعو پوکڻ جي خاصيت رکي ٿو، جنهن ڪري هن قسم جي چانورن جو مُلهه ملڪ اندر توڙي ٻاهر گهٽ ملي رهيو آهي، جنهن ڪري آبادگارن کي هن قسم جي سارين جو اگهه مارڪيٽ ۾ گهٽ ملي رهيو آهي، انٽرنيشنل مارڪيٽ ۾ انڊيا ۽ ٿائلينڊ جي ڪورس چانورن جا اگهه هاءِ برڊ ٻج نه هئڻ سبب 480 ڊالر کان 500 ڊالرز تائين في ٽن ملهه آهي، جڏهن ته اسان جا چانور هاءِ برڊ سان مڪس هئڻ سبب 370 کان 375 ڊالر في ٽن وڪامجي رهيا آهن. زراعت کاتو اگهور ننڊ ۾ ستل آهي ۽ اهو ڪوبه ٻڌائڻ لاءِ تيار نه آهي، ته آخر اهڙي قسم جي چانورن جي ٻجن کي امپورٽ ڪرڻ ۽ سنڌ، بلوچستان ۾ پوکڻ جي اجازت ڪنهن ڏني؟ جڏهن ته پنجاب ۾ 60 لک ايڪڙن تي ساريون پوکيون وڃن ٿيون مگر اتي هڪ سيڪڙو ايڪڙ تي به هاءِ برڊ ساريون پوکيون نه ٿيون وڃن، خود چائنا گورنمينٽ زراعت ۾ هن قسم جي جينيٽيڪل ماڊيفائيڊ چانورن جي مخلوط نسل ٻج ٺاهڻ ۽ پوکڻ جو نوٽيس وٺندي هن عمل کي غير قانوني قرار ڏئي ڇڏيو آهي. چائنا جي هڪ اهم شخصيت ايگرانامسٽ ڪانفرنس ۾ چانورن جي اهڙي قسم جي ٺاهڻ تي سائنسدانن تي ڇوهه ڇنڊيندي چيو آهي ته، اهڙي مخلوط نسل جا ٻج ٺاهي انسانن جي لاءِ نه پر جانورن لاءِ کاڌو تيار ڪيو وڃي ٿو.، هن سختيءَ سان چيو ته، چائنا گورنمينٽ کي G.Mچانورن جي ٻج ٺاهڻ ۽ پوکڻ تي بندش وجهڻ گهرجي، هن بحث دوران واضح ڪيو ته، جيڪي ايڪسپورٽرس اهڙي قسم جا چانور ٺاهي ايڪسپورٽ ڪري رهيا آهن، انهن کي پابند ڪيو وڃي، ته هو هر چانورن جي ٻوريءَ تي G.M رائيس جو ٺپو لڳائين، ته جيئن استعمال ڪندڙن کي خبر پوي. ان باوجود اسانجي زراعت کاتي جا آفيسر خاموش آهن ۽ انهن کي ٿورو به احساس ناهي، ته اسان جا لکين ڊالر زرعي مبادلا ڪمائيندڙ چانور انٽرنيشنل مارڪيٽ ۾ ٻين ملڪن جي چانورن جي ڀيٽ ۾ نهايت گهٽ قيمت ۾ وڪامجي رهيا آهن، جنهن جو منفي اثر چانورن جي آبادگارن تي پئجي رهيو آهي. ان صورت ۾ زراعت کاتي جا ريسرچ فارم ڇا ڪري رهيا آهن؟؟! جڏهن ته اسان امپورٽ ٿيل ٻج استعمال ڪري رهيا آهيون، يورپي يونين پنهنجي ويب سائيٽ تي اهڙن خوراڪي جنسن کي استعمال ڪرڻ کان پرهيز ڪرڻ جي هدايت ڪئي آهي، جيڪي جنسون جينيٽيڪل ماڊيفائيڊ (G.M) ٻجن سان تيار ڪيون وڃن ٿيون. ان سلسلي ۾ اسانجي چانورن جي آبادگارن کي به سوچڻ گهرجي ته، جيڪڏهن اسانجي هن عمل سان پنهنجا بار بار پوکي ٿيندڙ نسلي ٻج ختم ٿي ويا ته پوءِ ڪهڙو نتيجو نڪرندو؟ هن وقت نسلي سارين جو صاف سٺو ٻج جنهن ۾ ايري 6، ڊي آر 282، 283، 292، ايري 9 وغيره جي سراسري قيمت في ڪلو 37 روپين ۾ موجود آهن، جڏهن ته هاءِ برڊ جا ٻج 800 روپين کان 1000 روپين تائين في ڪلو وڪرو ڪيا وڃن ٿا. اسان جا نسلي ٻج آڳاٽي، وچولي ۽ پاڇاٽي مند ۾ پوکي سگهجن ٿا، جڏهن ته هاءِ برڊ ٻج صرف پاڇاٽي پوکي سگهجي ٿو، اُپت ۾ ساڳي محنت ۽ ڪيميائي ڀاڻ وغيره جو ساڳيو وزن ڏيڻ سان في ايڪڙ جي پيداوار ۾ هاءِ برڊ سراسري 7 کان 9 مڻن جو فرق بيهي ٿو، جڏهن ته ٻئي طرف نسلي ٻجن جي سارين چانورن جو اگهه هاءِ برڊ جي ڀيٽ ۾ مٿي ملي ٿو، جنهن جو واضح ثبوت اهو آهي ته، ماضيءَ ۾ اسان جي نسلي ٻجن مان تيار ڪيل چانور انٽرنيشنل مارڪيٽ ۾ 480 ڊالر في ٽن تائين کپندا رهيا آهن. ڪجهه سالن کان پنجاب چانورن جي هڪ نان باسمتي جنس، (C-9) جي نالي سان متعارف ڪرائي آهي، جيڪا اُتر سنڌ ۽ بلوچستان ۾ به ڪاميابيءَ سان پوکي وڃي ٿي، هن جنس جو داڻو سنهو ۽ تقريبن 7 ملي ميٽر ڊگهو ٿئي ٿو، هن جي سراسري پيداوار في ايڪڙ تي 45 کان 50 مڻ تائين ملي ٿي، ايڪسپورٽ ۾ هن جنس جو اگهه بهتر ملڻ سبب لوڪل مارڪيٽ ۾ سارين جو اگهه في مڻ 1200 کان 1250 روپيا تائين آهي، هن جنس جو ٻج نسلي سارين وانگر بار بار پوکي سگهجي ٿو، هِيءَ جنس جولاءِ جي آخر تائين پوکي سگهجي ٿي.
وٽامن بي فالج کان بچاءَ ۾ مددگار ثابت ٿي سگهي ٿو
وٽامنز کي انساني خوراڪ جو اهم حصو قرار ڏنو پيو وڃي ۽ انساني جسم کي گهربل مقدار ۾ وٽامنز نه ملڻ جو نتيجو مختلف بيمارين ۾ سامهون اچي سگهي ٿو. تنهن ڪري ان جو استعمال تندرست زندگي لاءِ انتهائي ضروري آهي هڪ تحقيق مان پتو پيو آهي ته وٽامن بي جو مسلسل استعمال اڌرنگي کان بچاءَ ۾ مددگار ثابت ٿئي ٿو. 55 هزار مريضن تي ڪيل اڀياس مان هيءَ ڳالهه سامهون آئي ته وٽامن بي سان فالج کان بچي سگهجي ٿو ۽ ان جا خطرا رڳو 7 سيڪڙو رهجي وڃن ٿا. ان سان گڏ تحقيق ڪندڙن جو چوڻ آهي موسمي ميوا قدرت جو بي بها خزانو آهن. جيڪي نه رڳو خوش ذائقه پر صحت لاءِ به فائدي وارا آهن. ليمو هونئن ته کٽو ۽ ڪڙو هجي ٿو پر ڪيترين ئي بيمارين کان محفوظ رکڻ ۾ مدد ڏئي ٿو.
نوان هنر، پراڻا ماڻهو
هڪ نئين تحقيق ۾ هي ڳالهه سامهون آئي آهي ته جنهن موجب اهڙن پيرسن ماڻهن جي، جيڪي ذهن کي چئلينج ڪرڻ وارين سرگرمين ۾ حصو وٺن ٿا، ذهني استعداد ۾ وقت سان گڏ اضافو ٿئي ٿو. ماهرن عمر وڌڻ سان گڏوگڏ دماغ کي تيز ڪرڻ جو مشورو ڏنو آهي. پر يونيورسٽي آف ٽيڪساس جي نفسياتي ڊاڪٽر ڊينيز پارڪ جو چوڻ آهي ته ان باري ۾ ڪو قطعي ثبوت موجود ناهي ته آيا دماغ کي وڌيڪ استعمال ڪرڻ سان دماغي صلاحيت وڌيڪ بهتر بڻجي ٿي يا نه.
ڊينيز پارڪ جو چوڻ آهي ته هن جو هڪ سبب ته هي آهي ته انسانن سان تجربو ڪرڻ ڏاڍو مشڪل آهي. هي ڏاڍو ڏکيو ڪم آهي ته اوهان هڪ صورتحال ٺاهيو ۽ هڪ انسان کي تجربي طور ان ۾ رکو ۽ ان کي ٻڌايو ته ڪنهن وقت هن ڇا ڪيو يعني ڪهڙا ڪم ڪيا. تنهن ڪري ڊينيز پارڪ هڪ اهڙي تحقيق جي سربراهي ڪئي جنهن ۾ 221 پيرسن ماڻهن کي چونڊيو ويو ۽ انهن کي ٽن مختلف گروپن ۾ رکيو ويو. ڊينز پارڪ موجب اسان پيرسن ماڻهن جي هڪ گروپ کي هدايت ڪئي ته اهي نوان هنر سکن، مثال، سلائي ۽ فوٽو گرافي وغيره ٻئي گروپ کي چيو ته اهي مختلف سماجي ڪمن ۾ حصو وٺن. مثال ماڻهن سان گڏ اٿڻ ويهڻ وغيره اسان پيرسن ماڻهن جي نئين گروپ کي چيو ته اهي ذهني استعداد وڌائڻ وارين سرگرمين ۾ حصو وٺن. ٽن مهينن تائين هلندڙ هن تحقيق ۾ حصو وٺندڙ ماڻهن کي هفتي ۾ 15 ڪلاڪ انهن سرگرمين لاءِ ڏنا ويا هئا. ٽن مهينن بعد تحقيق ڪندڙن کي معلوم ٿيو ته اهي پيرسن ماڻهو جن نوان هنر سکيا انهن جي ياداشت بهتر ڏٺي وئي. باقي انهن پيرسنن جي صلاحيتن ۾ ڪو فرق نه آيو جيڪي گروپن جي صورت ۾ ٻاهر نڪتا دوستن سان ڊاڙا ٺڪاءَ هڻي موٽي آيا اهڙي ريت انهن ماڻهن جي صلاحيتن ۾ به ڪو خاص اضافو نه ڏٺو ويو جن موسيقي ٻڌي يا ڪو ٻيو ڪم ڪيو.
Subscribe to:
Posts
(
Atom
)
D